Bệnh động mạch chi dưới ở người cao tuổi dễ nặng lên vào mùa lạnh

Xơ vữa động mạch – nguyên nhân hàng đầu của bệnh động mạch chi dưới

Bệnh động mạch chi dưới là tình trạng động mạch chủ và các động mạch ở chi dưới bị hẹp hoặc tắc, gây cản trở lưu thông máu từ tim đến các cơ quan, bộ phận ở chi dưới như cơ, dây thần kinh, da… ở vùng hạ lưu. Nguyên nhân chủ yếu là do sự tích tụ các mảng mỡ, canxi trong lòng mạch, còn được gọi là xơ vữa động mạch.

Hẹp, tắc động mạch chi dưới làm giảm tưới máu ngoại vi (bàn chân, ngón chân), thường bị thúc đẩy bởi các yếu tố nguy cơ và các bệnh nền như tuổi cao, tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu… Ở người cao tuổi, bệnh thường được phát hiện muộn, dẫn đến tổn thương mạch máu nặng, tăng nguy cơ cắt cụt chi và làm giảm đáng kể tuổi thọ.

Triệu chứng ở người cao tuổi khó phát hiện sớm do nhiều nguyên nhân. Họ thường mắc bệnh lý cơ xương khớp gây đau, dễ nhầm lẫn với đau do hẹp tắc động mạch chi dưới. Ngoài ra, cảm giác đau có thể giảm do suy giảm chức năng dây thần kinh, khiến bệnh nhân không nhận biết mức độ nghiêm trọng. Nhiều bệnh cùng mắc và khả năng vận động hạn chế cũng góp phần khiến bệnh bị bỏ sót trong giai đoạn đầu.

Vào mùa lạnh, khi nhiệt độ giảm đột ngột, nếu người bệnh không được giữ ấm đầy đủ hoặc bị lạnh bất ngờ, rất dễ xảy ra cơn tăng huyết áp cấp cứu, làm mất ổn định mảng xơ vữa và gây ra nhiều biến cố tim mạch, mạch máu toàn thân cũng như bệnh động mạch chi dưới.

Ở bệnh nhân động mạch chi dưới, nếu chân không được giữ ấm, hiện tượng co mạch ngoại vi xảy ra, làm tăng sức cản mạch máu, đặc biệt ở các mạch nhỏ thuộc hệ tuần hoàn bàng hệ cung cấp máu cho ngọn chi. Điều này làm giảm lưu lượng máu đến đầu ngón chân, khiến tình trạng thiếu máu chi dưới trầm trọng hơn và làm tăng nguy cơ tái nhập viện.

Mùa lạnh cũng khiến nhu cầu năng lượng của cơ thể tăng, trong khi nhiều món ăn mùa đông chứa nhiều đường và chất béo như đồ chiên rán, xào, nhiều dầu mỡ, làm gia tăng gánh nặng xơ vữa động mạch nói chung và bệnh động mạch chi dưới nói riêng.

Bệnh động mạch chi dưới ở người cao tuổi thường được phát hiện muộn.

Ai dễ mắc bệnh động mạch chi dưới?

Bất kỳ ai cũng có thể mắc bệnh, tuy nhiên nhóm nguy cơ cao bao gồm:

• Người từ 65 tuổi trở lên.
• Người từ 50 - 64 tuổi có các yếu tố nguy cơ xơ vữa động mạch như tăng huyết áp, đái tháo đường type 2, rối loạn lipid máu, hút thuốc lá, thuốc lào hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh động mạch chi dưới.
• Người dưới 50 tuổi nhưng bị đái tháo đường kèm ít nhất một yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, tiền sử gia đình có bệnh động mạch chi dưới.
• Người đã có xơ vữa động mạch ở các vị trí khác như động mạch cảnh, động mạch dưới đòn, động mạch chủ, động mạch tạng…

Hậu quả của bệnh động mạch chi dưới

Giảm hoặc mất tưới máu chi dưới dẫn đến chuyển hóa yếm khí và tích tụ acid lactic, gây đau chân khi vận động, còn gọi là đau cách hồi. Khi bệnh nặng dần, quãng đường đi lại sẽ ngày càng ngắn, thậm chí chỉ vài chục mét đã đau và phải nghỉ mới đi tiếp được.

Muộn hơn, người bệnh có thể đau liên tục ngay cả khi nghỉ ngơi. Sau đó xuất hiện các dấu hiệu thiếu máu cục bộ như loét da, hoại tử đen ngón chân, buộc phải cắt cụt chi, gây tàn phế hoặc dẫn đến nhiễm trùng huyết.

Ngoài ra, người mắc bệnh động mạch chi dưới thường có nguy cơ cao bị bệnh động mạch vành và bệnh mạch máu não, có thể dẫn đến cơn đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim hoặc tai biến mạch máu não.

Như vậy, bệnh động mạch chi dưới rất nguy hiểm, có thể gây tàn phế, thậm chí tử vong và đòi hỏi chi phí điều trị cao, kéo dài.

Tóm lại Bệnh động mạch chi dưới, đặc biệt ở người cao tuổi, cần được chú ý phòng ngừa vào mùa lạnh. Người bệnh nên giữ ấm bàn chân, mang tất mềm để tránh cọ xát gây xây xước dẫn đến loét khó liền, hạn chế ăn các món nhiều dầu mỡ và đường.

Cần theo dõi chặt chẽ tình trạng đau, tê chân hoặc dấu hiệu hoại tử đầu ngón chân. Nhập viện sớm nếu đau tăng, xuất hiện chấm đen hoại tử nhỏ hoặc các triệu chứng bất thường khác. Đồng thời theo dõi dấu hiệu của xơ vữa mạch toàn thân như đau đầu, đau ngực trái…