Tiểu đường type 1 đặc trưng bởi tình trạng tăng glucose trong máu. So với tiểu đường type 2 – phổ biến hơn và thường khởi phát muộn (sau 40 tuổi) – tiểu đường type 1 ít gặp, chỉ chiếm khoảng 5-10% tổng số ca bệnh, thường phát triển ở trẻ em, thanh thiếu niên và thanh niên, nhưng thực tế có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi.

Mệt mỏi nhiều ngày kèm sút cân, khó thở...do mắc tiểu đường type 1 

Một bệnh nhân nữ 29 tuổi bất ngờ khó thở, nôn ói, lơ mơ và được bác sĩ chẩn đoán mắc tiểu đường thể tối cấp – một dạng của tiểu đường type 1.

Trước đó, người bệnh mệt mỏi nhiều ngày, chủ quan nghĩ là cảm cúm. Tuy nhiên, khi triệu chứng chuyển nặng, bệnh nhân nhập viện cấp cứu tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM. Kết quả xét nghiệm cho thấy đường huyết lên tới 22,2 mmol/L (gấp gần 4 lần mức bình thường), nồng độ ceton tăng cao gây nhiễm toan nguy kịch. Trong khi đó, chỉ số HbA1c – đánh giá đường huyết trung bình ba tháng – vẫn ở mức bình thường.

Bệnh nhân lập tức được truyền dịch, bổ sung điện giải, tiêm truyền insulin tĩnh mạch điều chỉnh theo giờ nhằm hạ đường huyết và kiểm soát toan ceton. Sau 48 giờ hồi sức, bệnh nhân tỉnh táo, ăn uống, tự đi lại, các chỉ số ổn định và được xuất viện. Người bệnh cần sử dụng insulin lâu dài thay thế hormone mà tuyến tụy không còn sản xuất, đồng thời tái khám định kỳ.

Các triệu chứng của tiểu đường type 1 thường khởi phát nhanh, có thể trong vài tháng, vài tuần, thậm chí vài ngày. Khi đường huyết tăng cao, người bệnh thường có:

• Khát nhiều.
• Thường xuyên thấy đói.
• Luôn mệt mỏi.
• Sút cân dù ăn nhiều.
• Đi tiểu nhiều (ở trẻ em có thể đái dầm, tiểu đêm).
• Mờ mắt. Cảm giác tê, ngứa ran ở bàn chân.

Trong một số trường hợp, nhiễm toan ceton là dấu hiệu khởi phát đầu tiên, với biểu hiện:

Thở sâu, nhanh; Da và miệng khô, mặt đỏ bừng; Hơi thở có mùi trái cây; Buồn nôn, nôn, đau bụng.

Biến chứng nguy hiểm của tiểu đường type 1

• Nhiễm toan ceton: thường gặp ở người tiểu đường type 1, nhất là khi thiếu hoặc ngừng insulin, hoặc kèm nhiễm trùng, chấn thương, stress, nhồi máu cơ tim.
• Hạ đường huyết: xảy ra khi tiêm insulin quá liều, nhịn đói, ăn không đủ hoặc gắng sức quá mức.
• Nguy cơ nhiễm trùng cao: lao, tụ cầu da, viêm niêm mạc, nấm sinh dục, nhiễm trùng bàn chân tiểu đường...
• Hội chứng chuyển hóa: tăng huyết áp, béo phì, rối loạn lipid máu.
• Tổn thương mạch máu nhỏ: khác với type 2 (thường gây xơ vữa mạch lớn), type 1 dễ tổn thương mao mạch và tiểu động mạch, gây biến chứng ở mắt (bệnh võng mạc), thận, thần kinh, động mạch chi dưới...
• Suy giảm miễn dịch: làm cơ thể dễ nhiễm trùng hơn, kể cả các bệnh lý da, nấm cũng có thể đe dọa tính mạng.

Điều trị và phòng ngừa biến chứng

Tiểu đường type 1 hiện chưa thể ngăn ngừa, cũng không thể dự đoán ai sẽ mắc. Điều trị chủ yếu là liệu pháp insulin suốt đời. Người bệnh cần:

• Tuyệt đối tuân thủ chỉ định của bác sĩ, không tự ý bỏ hoặc thay đổi insulin. Theo khuyến cáo của Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ, nên thử đường huyết ít nhất 3 lần/ngày để đạt mục tiêu kiểm soát.
• Xây dựng chế độ ăn lành mạnh, cân đối tinh bột (carbohydrate) phù hợp với liều insulin.
• Tập luyện thể dục thường xuyên, đúng mức, uống đủ nước, nhất là ngày nắng nóng.
• Tái khám định kỳ, thông báo ngay cho bác sĩ nếu có triệu chứng bất thường.